به گزارش قرشی، این مناظرهها مورد توجه انجمنها در خراسان قرار گرفت. مکان این مناظره در دربار مأمون عباسی در شهر مرو عنوان شدهاست. شیوه وی در مواجه با اختلافات و نظرات مخالف، صبر و سعه صدر بود و سعی در آرام کردن فضای مناظره داشت. در این راستا، علی بن موسی الرضا پس از آنکه از مسیحی، اعتراف در عبودیت مسیح و عبادت کردن او به جانب خدا گرفت؛ بر علیه خود او و برای انکار تثلیث، برهان اقامه شد. نراقی گزارش میکند که بر این حدیث، شرحهای بسیاری نوشته شدهاست که قدیمیترین آنها متعلق به قاضی سعید قمی است. برای مثال صدوق در دعوت از سران اهل کتاب برای مناظره با علی بن موسی الرضا، آوردهاست که مأمون آنها را دعوت به مناظره با علی بن موسی و خاطرنشان کرد امیر مقاره و مینا وحید که از این دستور سرپیچی نشود. یکی از تدابیر علی بن موسی در این دوران برای احیاء تلاشهای پدرانش، از مناظره با سران ادیان و فرقههای دیگر استقبال کرد. همچنین مأمون برای دعوت از سران اهل کتاب، با آنها به شیوه دستوری وارد مذاکره شد و آنها را با دستور و بیم از سرپیچی به جلسه مناظره مینا وحید هشت پا دعوت مینمود. آنها را به اتاقی مفروش میبردند و از آنها با غذا و نوشیدنی پذیرایی میکردند.
مینا وحید زودیاک
This content w as generated with the help of GSA C onte nt Generat or Demoversion!
داستان این سری در یک خانه بزرگ میگذرد و مالک آن آقای ارسلان مظفری (سیامک انصاری) است که در خارج از ایران زندگی میکند اما چند نفر آن ملک را از یک کلاهبردار اجاره میکنند. غالباً سوالات در این زمینه سبب سوالات مبهم دیگری میشوند اما پاسخهای علی بن موسی الرضا به سوالات عمران، روشنگرانه بودهاست. محمدتقی جعفری، در توصیف این مناظره آوردهاست که این مناظره از مهمترین مناظرهها در زمینه فلسفه است و حاوی مبهمترین سوالات حکمت دربارهٔ عقل است. در زمینه مناظرات بروندینی نیز با در نظر داشتن جایگاه علمی امامان شیعه و تسلط آنان بر کتب ادیان دیگر، این مناظرات دربرگیرنده نقدهای اساسی بر ادیان مورد دیگر بودهاست. راهبردهای علی بن موسی در مناظرات بروندینی، در راستای معرفتافزایی و روشنگری دانشمندان سایر ادیان بود. من چگونه بحث و گفتگو کنم که او به کتابی استدلال میکند که من منکر آنم و به پیامبری تمسک میجوید که من به او ایمان نیاوردم.» در اینجا علی بن موسی شروع به سخن میکند و به وی اطمینان میدهد که استدلالهایش از روی انجیل و مطالب مسیحیان است و سپس از او میخواهد تا سوالاتش را بپرسد. او در گفتگویی که با نوفلی داشت، از بیم خود نسبت به حسادت مأمون یاد میکند که ممکن است منجر به خطر جانی برای علی بن موسی الرضا بشود.
طباطبایی یکی از نظریات احتمالی در مورد علت برگزاری این مناظرهها را علاقه مأمون به علوم مختلف میداند که سبب میشد تا دانشمندان علوم دینی را برای مناظره با علی بن موسی به مرو دعوت کند. یکی از فنون مورد استفاده در این مناظره، دانش به مبنای فکری-اعتقادی طرف مقابل و استفاده از این دانش در جهت خاموشکردن طرف مقابل است. به گزارش جعفریان، از میان مباحثی که در مناظرههای علی بن موسی الرضا مورد توجه قرار گرفتهاست، بحث و گفتگو پیرامون موضوع امامت بود. علی بن موسی نیز در پاسخ، با پذیرش نبوت عیسی به اثبات نبوت محمد میپردازد. هرگاه مناظره به سکوت یا پذیرش اشتباه توسط طرف مقابل ختم میشد، وی مناظره را خاتمه میداد و با ادامه مناظره، سبب خرد شدن یا توهین به طرف مقابل را فراهم نمیساخت. قرشی و مکارم شیرازی گزارش میکنند؛ پس از ایمان رأس جالوت، علی بن موسی رو به بزرگ زرتشتیان حاضر در جلسه کرد و از وی دربارهٔ زرتشت و دلیل ایمان به وی سؤالی پرسید که با بیپاسخ ماندن سؤال، علی بن موسی به مناظره خاتمه داد. به گزارش قرشی، از نویسندگان شیعه، از علی بن موسی الرضا در جلسات مختلف، بیش از بیست هزار سؤال پرسیده شد، به گونهای که کاخ سلطتنی مأمون، به مرکزی برای دانش و علوم مبدل گردید.
اثبات عصمت برای علمای عقلمحور افراطی معتزله نیز از دیگر موضوعات این مناظرهها محسوب میشد. در مقابل، برخی روایاتْ از جمله روایتی از اباصلت هروی حاکی از این است که قصدِ اصلیِ مأمون از ترتیب دادنِ این مناظرهها، امیدواریِ وی برای تضعیفِ جایگاهِ علی بن موسی الرّضا نزد عمومِ مردم و عالمانِ اقوام و گروههای گوناگون بودهاست. یکی از ویژگیهای علی بن موسی در مناظرهها، اطمینان وی به معلومات خود بود؛ به گونهای که وقتی نوفلی از ترس خود ناشی از طرفین مقابل مناظره در مقابل علی بن موسی، به شخص او گزارش داد؛ علی بن موسی با تبسم به وی گفت: «آیا میترسی که مرا مجاب کنند و ادله مرا باطل نمایند؟ به گزارش قریشی، از نویسندگان شیعه، در این مناظرهها، گروههای مختلفی از مردم حضور داشتند؛ طالبیان، هاشمیان، فرماندهان نظامی و علمای مسلمان و غیرمسلمان از شرکتکنندگان در این جلسات بودهاند. علی بن موسی در جایی از این مناظره از نام فارقلیطا برای اشاره به پیامبر اسلام در کتابهای سایر ادیان استفاده میکند. رضا در این مناظره از واژگان حقانیت برای اثبات ترجیح اسلام بر ادیان پیشین استفاده میکند و در این مناظره از دلایل اثبات نبوت محمد سخن به میان میآورد. گلستان خود در سال ۱۳۲۶ از این حزب جدا شد.